Çocuklarda hemoglobin yüksekliği neden olur?

Çocuklarda hemoglobin değerlerinin yaş ve cinsiyete göre belirlenen normal aralığın üzerinde olması durumuna hemoglobin yüksekliği veya tıbbi adıyla "polisitemi" denir. Bu durum, kandaki kırmızı kan hücrelerinin veya hemoglobin taşıyan hücrelerin aşırı üretiminden kaynaklanır. Hemoglobin yüksekliği geçici (akut) veya uzun süreli (kronik) olabilir ve altta yatan çeşitli nedenleri vardır.

Bu grup, kemik iliğinin kendisinden kaynaklanan ve kırmızı kan hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde aşırı üretimi ile karakterize hastalıkları içerir. Bunlar nadir görülen durumlardır.

• Polisitemia Vera: Kemik iliğinin aşırı miktarda kırmızı kan hücresi (aynı zamanda bazen beyaz kan hücreleri ve trombositler de) ürettiği, genellikle yetişkinlerde görülen ancak çocukluk çağında da ortaya çıkabilen bir miyeloproliferatif neoplazmdır. JAK2 gen mutasyonu ile ilişkili olabilir.
• Kongenital (Doğuştan) Primer Polisitemi: Ailesel geçiş gösteren, eritropoietin (EPO) seviyelerinin normal veya düşük olduğu nadir genetik bozukluklardır.

Bu, çocuklarda en sık görülen hemoglobin yüksekliği nedenidir. Altta yatan başka bir durum veya faktör, kemik iliğini daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesi için uyarır.

• Oksijen Eksikliği (Hipoksi): Vücudun dokularına yeterli oksijen gitmediğinde, böbrekler daha fazla kırmızı kan hücresi üretimini tetikleyen eritropoietin (EPO) hormonunu salgılar.
  • Kronik Akciğer Hastalıkları: Kistik fibrozis, ağır astım, bronşektazi.
  • Konjenital (Doğuştan) Kalp Hastalıkları: Özellikle "sağ-sol şant" ile seyreden, kirli kanın temiz kana karıştığı ve vücuda düşük oksijenli kanın pompalandığı morarma (siyanoz) ile giden kalp hastalıkları (Fallot Tetralojisi, büyük arter transpozisyonu gibi).
  • Uyku Apnesi: Özellikle bademcik ve geniz eti büyümesi olan çocuklarda görülen, uyku sırasında solunumun durması.
  • Yüksek Rakımda Yaşam: Deniz seviyesinden çok yüksek yerlerde yaşayan çocuklarda, havadaki düşük oksijen seviyesine uyum sağlamak için hemoglobin doğal olarak yükselir.
• Böbrek Hastalıkları: Böbrek tümörleri, kistleri veya böbrek nakli sonrası, böbrekler aşırı miktarda eritropoietin (EPO) üretebilir.
• Karaciğer Hastalıkları: Karaciğer sirozu veya hepatit gibi durumlar.
• Dehidrasyon (Sıvı Kaybı): Gerçek bir kırmızı kan hücresi artışı olmaksızın, vücuttaki sıvı miktarının azalmasına bağlı olarak hemoglobin ve kırmızı kan hücrelerinin kandaki konsantrasyonu yükselir. Bu "göreceli polisitemi" olarak adlandırılır ve ishal, kusma, yetersiz sıvı alımı gibi durumlarda görülür.
• Tümörler: Böbrek tümörü (Wilms tümörü), karaciğer tümörü (hepatoblastoma), beyincik tümörü (serebellar hemangioblastoma) gibi bazı tümörler EPO benzeri maddeler salgılayabilir.

Çocuğunuzun kan tahlilinde hemoglobin yüksekliği saptanırsa, bu mutlaka bir uzman çocuk doktoru veya çocuk hematoloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Doktor, çocuğun öyküsünü, fizik muayene bulgularını ve gerekli görürse ek testleri (eritropoietin seviyesi, genetik testler, ekokardiyografi, böbrek ultrasonu gibi) kullanarak altta yatan gerçek nedeni belirleyecek ve uygun tedavi planını oluşturacaktır. Tedavi, nedene yöneliktir; dehidrasyonda sıvı takviyesi yapılırken, konjenital kalp hastalığında cerrahi müdahale gerekebilir.